Pierwsze próby zastosowania metody doświadczalnej wiążą się z nazwiskami niemieckich naukowców Johannesa Mulllera, Hermanna von Helmholza i Gustava Fechnera, których prace dotyczyły pogranicza fizjologii z psychologią np. percepcja bodźców, ale za datę ukonstytuowania się psychologii, jako samodzielnej nauki empirycznej uważa się utworzenie w 1879 pierwszego laboratorium psychologicznego na Uniwersytecie Lipskim przez Wilhelma Wundta. Wundt usystematyzował metodę rejestracji subiektywnych doznań określaną jako introspekcja. Psychologia introspekcyjna wydała szereg szkół, m.in.:
- asocjacjonizm (Wilhelm Wundt) zakładający, że złożone doznania są produktem łączenia się prostszych;
- psychologia Gestalt, zakładająca, że istnieją mechanizmy aktywnie organizujące procesy psychiczne;
- funkcjonalizm (William James) zakładający, że procesy psychiczne mają do wypełnienia funkcje, które je organizują.